643 آن وزیـــــر از انـــــــدرون آواز داد کای مریدان از مــن ایـن مـعـــلوم باد
644 که مرا عیسی چـــنــیــن پــیــغام داد کز هــمه یـاران و خویشان باش فرد
آنچه را که بمردم میگفت در صورت ظاهر میگفت من دارم این حرفها را از جانب حضرت عیسی میگویم. در بیت اول در مصراع دوم “از من این معلوم باد” یعنی ای مریدان این را شما بدانید و کاملا آگاه باشید. آن وزیر از داخل خلوت خودش بدون اینکه بیرون بیاید صدا داد که ای مریدان من از طرف من این مطلب بشما معلوم باشد و صد در صد بدانید که اینگونه حضرت عیسی بمن پیغام داده که باید از همه کسان و یارانم و خویشانم جدا باشم.
645 روی در دیوار کن تــنــهــا نـشـیـن وز وجود خویش هم خــلــوت گــزین
از وجود خویش خلوت گزیدن یعنی از خودت هم دیگر آگاهی نداشته باش و خودت را هم باید فراموش کنی. پیغام حضرت عیسی بمن این بود که برو در این خلوت و روی از مردم پنهان کن و رویت را بدیوار کن و دیگر هیچ توجهی باین مردم نکن و حتی از خویشتن خودت هم بکلی بیخبر باش. و ای مریدان از من هیچ توقعی نکنید و از من نخواهید که از این خلوت خودم بیرون بیایم.
646 بعد از این دســـتــوریِ گفتار نیست بعد از این با گفت و گویم کار نیست
کلمه دستوری یعنی اجازه و با دستور فرق میکند. دستور یعنی روش عمل و طرز عمل. مصراع دوم یعنی اصلا با گفتگو و حرفزدن هیچ کاری ندارم. و ازاین ببعد از نظر پند و اندرز دادن بشما من هیچ گونه اجازه ای ندارم. کسانیکه میخواهند مردم را جهت منافع خودشان گول بزنند تا اندازه ای پیش میروند که برای رسیدن بمقصد خودشان حتی حاظرند که خودشان هم بهلاکت برسانند. اما مردم را گول بزنند. این از نظر یک انسان یک جنون است و بس.
647 الــوداع ای دوسـتـان مـن مـرده ام رخت بــر چـــارم فلک بَــر برده ام
کلمه وَداع که اشتباها مردم وِداع میگویند بمعنی خدا حافظیست معمولا خدا حافظیهای طولانی مدت. رخت بجائی بردن یعنی کوچ کردن و یعنی رفتن و برنگشتن. ای دوستان من با شما وداع میکنم و من اصلا مرده ام و بکلی فکر مرا نکنید. من حتی کوچ کردم بآسمان چهارم که حضرت عیسی هم در انجاست ودیگر نمیتوانم بین شما ها باشم.
648 تا بــزیر چرخِ ناری چون حَطَب من نسوزم در عَــنـا و در َعــطَــب
تا یعنی برای اینکه. چرخ ناری یعنی فلک آتشین. قدما معتقد بودند بر فراز زمین در اسمان فلکی هست که آتشین است و بالاترین نقطه آسمان است. حَطَب یعنی هیزم خشک. عَنا یعنی رنج ومشقت. عَطب بمعنی هلاکت. وزیر ادامه داد برای این دارم میروم به فلک چهارم که در این دنیای خاکی پست و دون مانند هیزم در آتش رنج و مشقت و نا راحتی نسوزم. زیرا بالای این دنیای خاکی آتش است و من باید عروج کنم بآسمان چهارم که در این دنیا مثل هیزم خشک نسوزم.
649 پـــهلــوی عیـسی نشینم بعد از این بَـر فـــرازِ آســــمانِ چــــارُمـــیـــن
چون از اول گفته بود که حضرت عیسی مرا فرستاده پس حالا هم میروم پهلوی عیسی. اگر قرار باشد یکی بیانش حقیقت نداشته باشد و پایه گفتارش دروغ باشد تا آخرین دقیقه عمرش این دروغ را میگوید و بدروغش پافشاری دارد. کسیکه اصلا پیرو دین عیسی نیست و برای از بین بردن و کشتار عیسویان آمده حالا میگوید من دارم میروم پیش حضرت عیسی آرام بگیرم. پیام مولانا اینست که باین سخنانی که از اینگونه اشخاص میشنوید به صحبت آنها توجه نکنید.
650 وانگــهانی آن امــیــــران را بخواند یک بیک تـنها بهر یک حــرف راند
حالا دیگر وقت آنست که این وزیر مکار و دروغگو برنامه های شوم خودش را اجرا نماید. هر رئیسی از روئسای دوازده گانه را تک بتک و جداگانه احضار کرد بنام اینکه میخواهد جانشین و ولیعهد انتخاب کند و با آنها جدا جدا در خلوت صحبت کرد.
651 گـفــت هر یک را بدینِ عیسوی نــایــبِ حق و خـــلــیــفـه من تـــوئی
نایب بمعنی جانشین و ولیعهد است. نایب حق یعنی خلیفه خدا. خلیفه یعنی جانشینِ بعدی. وزیر باولین روئیس که آمد گفت تو هم نماینده خدا هستی و هم جانشین من هستی و بنا براین دارای وظیفه بسیار سنگینی هستی چون منهم که بودم خلیفه خدا بودم و حالا که باید بآسمان چهارم بروم لازم میدانم تو را بجای خودم برگزینم وتو را هم نایب خداوند مامور کنم.
652 وان امــیــران دگـــر اتــبــــاع تو کرد عیســی جــمــله را اَشــیــاع تو
اتباع جمع پیروست یعنی پیروان. کلمه اشیاع جمع شیعه است. شیعه هم یعنی پیرو و جمعش اَشیاع. این وزیر مکار بهر یک از این امیران جدا جدا گفت که همه عیسویان باید پیرو تو و تحت فرمان تو باشند. و نه هیچ کس دیگر. حالا هر امیری که این را میشنود نمیداند که این وزیر این حرف را بهمه گفته است
653 هــرامـیری کـو کَشـد گردن بگیر یــا بــکُش یا خود همی دارش اسـیـر
کو یعنی که او. کشد گردن یعنی گردن کشی و نا فرمانی کند. این وزیر به تک تک امیران جداگانه گفت اگر یکی از امیران زیر فرمان تو با تو گردنکشی کرد یا او را دست گیر کن و بعدا او را بکش و یا اینکه او را اسیر خودت کن.
654 لـیک تا من زنده ام این وا مــگو تا نــمــیــرم این ریاســت را مــجـــو
655 تــا نــمیرم مـن تو این پـیدا مکن دعــوی شـــاهیّ و اســــتــیــلا مـکن
بعد وزیر ادامه داد که تا زمانیکه من زنده هستم این وصیت مرا بکسی نگو و فاش نکن. و تا زنده ام دنبال این ریاست نباش زیرا من خودم هنوز زنده هستم. وقتی من مردم میتوانی کارت را شروع کنی ولی تا آن زمان هیچ حرفهای مرا آشکار نکن . استیلا یعنی تسلط و چیرگی. تا من نمرده ام این رازی را که بتو گفتم و تو را خلیفه خودم کردم اصلا آشکار مکن و خاموش باش.
656 ا ینک این طومارو احکام مسیح یک بیک برخوان تـو بر امّت فصیح
فصیح یعنی بزبان شیوا وگویا و رسا. وزیر پس از اینکه سفارشات خودش را بهریک از این امیران دوازده گانه کرد بهریک طوماری را که قبلا تهیه کرده بود نشان داد و گفت آنکاری را که باید انجام دهید همه آنها در این طومار شما نوشته شده. توجه اینکه اینکار را بهر یک جدا جدا محرمانه وبدون اطلاع دیگران انجام داد و سفارش کرد که تمام این دستورات را جزء بجزء برای پیروان خودت تعلیم بده. چون هر یک از امیران پیروان جدا داشتند.
657 هرامیری را چنین گـفـت او جــدا نــیــست نــایــب جز تو در دیــن خدا
نیست نایب یعنی هیچ خلیفه و جانشینی بجز تو نیست. دین خدا در اینجا دین عیسویست. بدان که تو تنها کسی هستی که میتوانی جانشین من بشوی.
658 هر یکی را کرد اویک یک عزیز هرچ آنــرا گـفت این را گــفت نـیــز
عزیز کردن در اینجا یعنی عزت گذاشتن و گرامی داشتن. این وزیر بهریکی از امیران که نزد او میامدندعزت و احترام میگذاشت و هرچه به یک امیرمیگفت همان صحبت را هم به یازده امیر دیگر هم گفت.
659 هر یکی را اویـــکی طــومار داد هر یــکی ضــدّ دگــر بـود اَلـــــمراد
المراد یعنی خلاصه. وزیر دوازده طوماری که هریک با دیگری فرق داشت و قبلا تهیه دیده بود حالا یک بیک به امیران داد و میدانیم که این طومارها همه با یکدیگر متفاوت و حتی ضد یکدیگر بودند. مثلا دستوری را که در یک طوار نوشته بود همان دستور را در طومار دیگر درست بر خلاف اولی نوشته بود.
660 جمـلـگــی طومــار ها بُـد مـخـتـلف هـمـــچو شکــلِ حرفــهــا یــا تا ا لف
661 حـکــم این طـومـار ضدّ حکـمِ آن پیش از ایــن کــردیم این ضد را بیان
جملگی یعنی همگی. حروف الفبا از الف تا یا را اگر نگاه بکنید شکل حرفها با یکدیگر فرق میکند. مولانا با این مثال در ذهن خواننده مجسم میکند که این طومارها چگونه با یکدیگر اختلاف داشتند. همه متناقض یکدیگر بود. مثلا یک کلمه ای را در طومار اولی میگفت انجام بده و طومار بعدی آن کلمه یا جمله را نقض میکرد یعنی باطل میکرد
662 بعد ازآن چل روز دیگر در ببست خویش کُشت و از وجــود خود برست
بعد از اینکه با همه امیران ملاقات کردو حرفها و وصیتهای خودش را انجام داد باز بمدت چهل روز رابطه خودش را با همه قطع کرد و در را بروی همگی بست. سپس در تنهائی خودکشی کرد و از شرّ وجود خودش رها گردید. کسانیکه خودکشی میکنند بیشتر حالت روانی پیدا میکنند و دست بان کار میزنند. آنقدر در وجود خودشان نا راحتی احساس میکنند و اکثرا هم بغلط برای اینکه از ناراحتی که در داخل نفس خود دارند و خودشان نمیتوانند که از وجودشان بیرون کنند و تحملش را هم ندارن پس دست بخود کشی میزنند.
663 چونک خـلـق از مرگ او آگاه شد بر سر گــورش قیــا مــت آغاز شــد
گاه در اینجا یعنی جا و محل. مثل دانشگاه که محل دانش است و یا قیامتگاه که محل قیامت است. وقتیکه مردم از مرگش با خبر شدند بسر قبرش هجوم آوردند و زاری و شیونها کردند ودر سر قبرش قیامتها شد.
664 خلــق چنـدان جــمع شد برگور او مو کَــنــان جــامه دران در شــور او
شور او یعنی در عشق او و یا در هیجان مرگ او. انبوهی از مردم و مریدان بر سر گورش اجتماع کردند و جمع شدند و موکنان و جامه دران بعذای او گریستند.
665 کان عدد را هم خــدا دانــد شمرد از عــرب وزتــرک از رومی و کرد
خدا میداند که چه تعداد از مریدان و مردم بر سر گور او جمع شده بودند. این افراد از فرقه های مختلف مثل عرب و ترک و رومی بر سر گورش آمده بودند و عذاداری میکردند.
666 خاکِ او کردند بر سـرهای خویش دردِ او دیدند درمان جــای خــویش
خاک او یعنی خاک گور او. درمان جا یعنی مکانی که در آنجا بتوانند برای درمان درد خویش وسیله ای پیدا کنند. مردم از گروهای مختلف بر سر گور او خاک بر سر خود میافکندند و ازدست دادن او چنان بشور و هیجان افتاده بودند که اینها بلکه از این گریه و زاری که میکنند درمان این درد جدا ئی از این وزیر را پیدا کنند. آنها خیال میکردند او جانشین حضرت عیسی بود و از مکاره بودنش هم اطلاعی نداشتند. آنها با شیون و زاری هیجان انگیزیِ که میکردند خیال میکردند که دیگر دردی ندارند.
667 آن خلایق بــر ســر گورش مَهـی کرده خون را از دو چشــم خود رهی
مَهی یعنی بمدت یک ماه. این (ی) که در آخر مه آمده ی وحدت است. پس از گذشت یک ماه همینجور مردم مشغول گریه کردن و عذاداری بودند. در این مدت یک ماه آنقدر گریه و ذاری کردند که بجای اشک مردم خون گریه میکردند.
دنباله داستان در قسمت پانزدهم
